Πώς μαθαίνει ένα παιδί να ρυθμίζει τα συναισθήματα & τη συμπεριφορά του;

Κάποιοι βασικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην μελλοντική ακαδημαϊκή επιτυχία των μικρών παιδιών είναι: η επιθυμία τους να επιμένουν σε δραστηριότητες που τους δυσκολεύουν, η ικανότητα να συγκεντρώνουν την προσοχή τους, η ικανότητα να θυμούνται και να ακολουθούν οδηγίες καθώς και να ελέγχουν τα συναισθήματα και τις παρορμήσεις τους. Η ικανότητα ενός παιδιού δηλαδή για αυτορρύθμιση θεωρείται μια ικανότητα κλειδί για ολόκληρη τη ζωή ενός παιδιού. Τα παιδιά μαθαίνουν να αξιολογούν όσα βλέπουν, ακούνε, αγγίζουν, γεύονται, μυρίζουν και να τα συγκρίνουν με όσα ήδη γνωρίζουν. Η αυτορρύθμιση δεν είναι μια απομονωμένη ικανότητα. Τα παιδιά μαθαίνουν να μεταφράζουν τις εμπειρίες τους σε πληροφορίες που μπορούν να χρησιμοποιήσουν ώστε να ρυθμίσουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές τους.

Τα βρέφη μεταφράζουν το αίσθημα του καταπαραϋντικού αγγίγματος και του ήχου της απαλής φωνής σε υποδείξεις που τα βοηθάνε να αναπτύξουν την ικανότητα να καθησυχάζουν μόνα τον εαυτό τους. Όταν ένας γονιός έχει αγκαλιά το μωρό του και ανταλάσσουν ήχους και χαμόγελα με ενθουσιασμό μοιάζουν να είναι απόλυτα συγχρονισμένοι σε μια συναισθηματική συνδιαλλαγή. Κάποια στιγμή όμως το μωρό κουράζεται από τα έντονα γέλια και την υπερδιέγερση και αποστρέφει το βλέμμα του για να σας υποδείξει οτι θέλει να χαλαρώσετε. Έτσι λοιπόν κι εσείς αφού λάβετε το συγκεκριμένο μήνυμα χαλαρώνετε τους τόνους και μιλάτε πιο ήρεμα και καταπραϋντικά. Έτσι το μωρό σας επαναφέρει το βλέμα του σε σας και αισθάνεται οτι οι ανάγκες του μπορούν να ικανοποιηθούν και οτι ανταποκρίνεστε όταν σας χρειάζεται. Άρχισε ήδη το μωρό σας να παίρνει τα πρώτα μαθήματα αυτορρύθμισης. Αρχικά βοηθάτε εσείς το βρέφος να ρυθμίσει τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του ώστε να αποκτήσει αργότερα την ικανότητα αυτορρύθμισης και να έρθει πιο εύκολα σε επαφή με τα συναισθήματα του1.

Όταν οι ενήλικες ζητάνε από τα παιδιά να περιμένουν της σειρά τους ουσιαστικά τους μαθαίνουν να ελέγχουν την επιθυμία που τα διακατέχει να αρπάξουν, για παράδειγμα ένα παιχνίδι. Η αυτορρύθμιση βλέπουμε οτι αφορά διαφορετικούς τομείς όπως είναι ο συναισθηματικός και ο γνωστικός. Η συναισθηματική κα γνωστική αυτορρύθμιση όμως δεν είναι ξεχωριστές ικανότητες. Η σκέψη επηρεάζει τα συναισθήματα και τα συναισθήματα επηρεάζουν την γνωστική ανάπτυξη. Τα παιδιά που δυσκολεύονται να ρυθμίσουν το άγχος και την απογοήτευση που αισθάνονται τείνουν να απομακρύνονται από απαιτητικές δραστηριότητες μάθησης. Οι ικανότητες για αυτορρύθμιση εξελίσσονται σταδιακά και γι’αυτό είναι σημαντικό οι προσδοκίες που έχουμε από ένα παιδί να συνάδουν με το αναπτυξιακό στάδιο στο οποίο βρίσκεται. Γύρω στο 4ο έτος της ζωής τους τα παιδιά αρχίζουν συνήθως να επιδεικνύουν και πιο περίπλοκες μορφές αυτορρύθμισης, πχ. γνωρίζουν οτι το χειροκρότημα αρμόζει μόνο σε συγκεκριμένες περιστάσεις και όχι ενώ μας μιλάει, ας πούμε, η δασκάλα2.

Το να βοηθάμε ένα παιδί να αποκτήσει την ικανότητα για αυτορρύθμιση είναι τόσο σημαντικό όσο το να μάθουμε στο παιδί να διαβάζει και να γράφει. Από τη βρεφική ακόμα ηλικία μπορούμε να αρχίσουμε να βάζουμε τα θεμέλια της ικάνοτητας αυτής. Μπορούμε για παράδειγμα να ονοματίζουμε κάθε φορά το συναίσθημα που πιστεύουμε οτι νιώθει το παιδί μας εκείνη τη στιγμή. Μπορούμε να πούμε στο μωρό μας που κλαίει έντονα «ακούγεσαι θυμωμένος/η» και μετά να αγγίξουμε απαλά το παιδί και να του επιβεβαιώσουμε οτι είμαστε εκεί για να το βοηθήσουμε να ηρεμήσει. Καθώς τα παιδιά αρχίζουν και εξελίσσουν τον λόγο τους μπορούν οι ενήλικες να τους προσφέρουν υποδείξεις σχετικά με το πότε και πώς να ζητάνε βοήθεια, να κάνουν ένα διάλειμμα ή πότε να δοκιμάζουν μια διαφορετική στρατηγική επίλυσης ενός προβλήματος. Ακόμη, είναι καλό οι γονείς να γίνονται οι ίδιοι θετικά πρότυπα για τα παιδιά τους.

Όταν βλέπουμε δύσκολες συμπεριφορές σε μικρά παιδιά, όπως ο έντονος θυμός και η επιθετικότητα πολλές φορές απογοητευόμαστε και δεν ξέρουμε πώς να βοηθήσουμε ώστε να ενισχύσουμε την ικανότητα για αυτορρύθμιση. Ο θυμός περιλαμβάνει σκέψεις και συναισθήματα που μπορεί να οδηγήσουν σε επιθετική συμπεριφορά. Το παιδί οδηγείται σε αρνητικές πράξεις στην προσπάθεια του να επανακτήσει τον έλεγχο της κατάστασης ή να επαναφέρει τα πράγματα όπως ήταν πριν. Τα παιδιά μπορούν να μάθουν να αναγνωρίζουν τα προειδοποιητικά σημάδια που θα τα οδηγήσουν σε επιθετική συμπεριφορά και οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους να κατανοήσουν οτι έχουν κάθε δικαίωμα να αισθάνονται θυμό αλλά χρειάζεται να μάθουν να εκφράζουν το θυμό ή και κάποιο άλλο αρνητικό συναίσθημα με τρόπους που να μην πληγώνουν τον εαυτό τους ή τους γύρω τους.

Προτάσεις για την καλύτερη διαχείριση του θυμού:

να εκφράζετε τα συναισθήματα σας και να εξηγείτε στα παιδιά πώς χειρίζεστε τα δικά σας αρνητικά συναισθήματα
να δείχνετε ενσυναίσθηση
να χαμηλώνετε στο ύψος των παιδιών όταν τους μιλάτε
να επικοινωνείτε με αυστηρή και μαλακή φωνή
να είστε ξεκάθαροι και σταθεροί
να δείχνετε εναλλακτικούς τρόπους έκφρασης θυμού, πχ. Αναπνέουμε από την μύτη και μετράμε μέχρι το 4, εκπνέουμε από το στόμα και μετράμε μέχρι το 8/αγκαλιάζουμε δυνατά ένα αρκουδάκι/έχουμε ένα ξεχωριστό μέρος με μαξιλάρια,χνουδωτά ζωάκια,μαλακές μπάλες ώστε να καταφεύγει το παιδί για να ηρεμήσει
μάθετε στο παιδί να λεκτικοποιεί τα συναισθήματα του είτε αρνητικά είτε θετικά