Δρ. Κρίστη
Πόππη,BSc,MSc,PhD
Παιδοψυχολόγος
Ψυχοθεραπεία σε Οικογένειες Βρεφών & Νηπίων
Εξωτερική συνεργάτης της
Parent Infant Clinic of London
Adj. Professor of Psychology, American College of Thessaloniki
Λίγα Λόγια για τον Αυτισμό..
Το 1943 ο Kanner ήταν ο πρώτος που εισήγαγε τον όρο αυτισμό. Αρχικά ο αυτισμός χαρακτηριζόταν ως μια διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή. Οι Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές μοιάζουν με μια ομπρέλα που περιλαμβάνει τον : Αυτισμό (Autism), Σύνδρομο Asperger (Asperger Syndrome), Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή- μη προσδιοριζόμενη αλλιώς (P.D.D.-N.O.S., Pervasive Developmental Disorder- not otherwise specified), Σύνδρομο Rett (Rett Syndrome) και την Παιδική Αποδιοργανωτική Διαταραχή (Childhood Disintegrative Disorder, CDD).Η διάγνωση του αυτισμού περιελάμβανε μέχρι πρότινος τρεις γενικές κατηγορίες όπου τα άτομα με αυτισμό παρουσίαζαν ιδιαίτερες δυσκολίες : δυσκολία στην επικοινωνία, δυσκολία στην κοινωνικοποίηση και στερεοτυπικές συμπεριφορές/ιδιαίτερα ενδιάφεροντα.
Πλέον, σύμφωνα με την αναθεωρημένη έκδοση του DSM (Διαγνωστικό Στατιστιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών,DSM-V) ο αυτισμός ανήκει στις Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ), θεωρείται ως μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή και χαρακτηρίζεται από δυσκολίες στην κoινωνική επικοινωνία και από στερεοτυπικές, επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, δραστηριότητες και ενδιαφέροντα. Ακόμη, σύμφωνα με την νέα έκδοση κάποιες από τις διαγνωστικές υποκατηγορίες όπως το σύνδρομο Άσπεργκερ και ΔΑΔ-μη αλλιώς προσδιοριζόμενη απαλείφθηκαν ενώ προστέθηκε μια νέα κατηγορία, η διαταραχή κοινωνικής επικοινωνίας που χαρακτηρίζει ένα άτομο που παρουσιάζει μόνο δυσκολίες στην κοινωνική επικοινωνία και όχι στερεοτυπικές, επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, δραστηριότητες και ενδιαφέροντα. Επιπροσθέτως, κάθε διάγνωση του αυτισμού μπορεί να είναι διαφορετική καθώς διαφοροποιείται σε τρεις υποκατηγορίες ανάλογα με την βαρύτητα εκδήλωσης των συμπτωμάτων και συνοδεύεται από κάποιους δείκτες, για παράδειγμα ένα άτομο με αυτισμό μπορεί να έχει και νοητική υστέρηση ή επιληψία ή και κάποιο άλλο ιατρικό πρόβλημα. .
Κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία σχετικά με τη διαταραχή αυτή είναι οτι στη Μ. Βρετανία η διάγνωση του αυτισμού μπορεί να γίνει σχετικά νωρίς, από 2 ετών, αλλά οι γονείς ή ο παιδίατρος μπορεί να παρατηρήσουν τα πρώτα σημάδια ακόμη νωρίτερα και να απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό. Ακόμη η συγκεκριμένη διαταραχή επηρεάζει τα αγόρια 3 έως 4 φορές περισσότερο από τα κορίτσια. Στις Η.Π.Α η εξάπλωση της διαταραχής έχει αυξηθεί σε 1 στις 68 γέννες και περίπου 1 στα 54 αγόρια. Επιπλέον τα αδέρφια ατόμων με αυτισμό έχουν 3-8% πιθανότητα να διαγνωστούν με τη ίδια διαταραχή1.
‘Οταν αναφερόμαστε στον αυτισμό χρησιμοποιούμε τον όρο «φάσμα» γιατί μπορεί τα άτομα με αυτισμό να παρουσιάζουν κοινά σημεία όμως επηρεάζονται από τη διαταραχή αυτή με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Κάποιοι μπορεί να ζούν σχετικά εύκολες καθημερινές στιγμές ενώ άλλοι μπορεί να έχουν ανάγκη από υποστήριξη καθ’όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Ο αυτισμός επηρεάζει την επικοινωνία, τις λεκτικές και εξωλεκτικές ικανότητες, το παιχνίδι και κατά συνέπεια τη δημιουργία σχέσεων καθώς και την συναισθηματική ανάπτυξη.
Μια αρκετά συχνή ερώτηση είναι: Τί προκαλεί τον αυτισμό; Δυστυχώς ακόμα δεν μπορούμε να το απαντήσουμε με βεβαιότητα. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία από θεωρίες σχετικά με τα αίτια της συγκεριμένης διαταραχής και οι απόψεις διαφόρων επιστημόνων του χώρου διίστανται. Μελέτες δείχνουν οτι συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου ατόμων με αυτισμό διαφέρουν από τον τυπικά αναπτυσσόμενο πληθυσμό. Ένα είναι όμως το σίγουρο ότι δεν είναι κάτι που έχουν προκαλέσει οι γονείς στο παιδί τους, δεν οφείλεται στη δική τους συμπεριφορά η διαταραχή αυτή.
Η διεθνής βιβλιογραφία δείχνει οτι τα πρώτα σημάδια του αυτισμού μπορεί να γίνουν εμφανή από την βρεφική ακόμα ηλικία. Κάποια από αυτά είναι: η έλλειψη βλεμματικής επαφής,η δυσκολία σύναψης πρωταρχικών δεσμών, η αποστροφή από το άγγιγμα, η έλλειψη ανταπόκρισης στη φωνή των γονέων, απουσία κοινωνικού χαμόγελου, και η έλλειψη παραγωγής ήχων/μπαμπαλίσματος2,3. Οι αναμνήσεις των γονέων από τον πρώτο χρόνο ζωής του παιδιού καθώς και η ανάλυση από βιντεο που είχαν τραβήξει τότε υποδεικνύουν οτι υπήρχαν διαταραχές στην πρώιμη ανάπτυξη του παιδιού από το πρώτο κιόλας χρόνο ζωής.
Σχετικά με τις θεραπευτικές παρεμβάσεις στον χώρο του αυτισμού υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί μέθοδοι. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα όλο και περισσότερες μελέτες υποστηρίζουν τη σημασία της πρώιμης παρέμβασης. Όσο πιο νωρίς ξεκινήσει η θεραπεία τόσο πιο θετικά τα αποτελέσματα4. Τα πρώτα χρόνια της ζωής ενός παιδιού είναι ακρως σημαντική περίοδος σε οτι έχει να κάνει με την ανάπτυξη του εγκεφάλου και τα θετικά αποτελέσματα της πρώιμης παρέμβασης σχετίζονται με την πλαστικότητα που χαρακτηρίζει τον εγκέφαλο τα πρώτα 3 xρόνια ζωής του παιδιού. Αν και ο αυτισμός θεωρείται μια δια βίου διαταραχή κάποιοι ερευνητές έχουν καταγράψει κλινικά παραδείγματα παδιών που έχουν εξαλείψει τα συμπτώματα σε τέτοιο βαθμό ώστε να πλησιάζουν την εικόνα ενός τυπικά αναπτυσσόμενου παιδιού5,6. Μάλιστα μια πρόσφατη μελέτη υποστηρίζει οτι ένα πρόγραμμα εντατικής πρώιμης παρέμβασης μπορεί να βελτιώσει ακόμα και την εγκεφαλική λειτουργία που σχετίζεται με την κοινωνική ανταπόκριση7. Καλό είναι ακόμη οι γονείς των παιδιών με αυτισμό να συμμετέχουν και οι ίδιοι στα προγράμματα πρώιμης παρέμβασης ώστε να λάβουν τα κατάλληλα εφόδια για να μπορέσουν να βοηθήσουν τα παιδιά τους να βελτιώσουν τις επικοινωνιακές/κοινωνικές τους δεξιότητες ή και άλλα συμπτώματα που μπορεί να παρουσιάζουν, όπως η επιθετική συμπεριφορά. Όπως αναφέρει η δρ. Stella Acquarone « Τα παιδιά με αυτισμό είναι μοναδικά. Η πρόκληση είναι να δουλέψουμε γύρω από τις δυσκολίες τους και να ανακαλύψουμε τις ιδιαιτερότητες τους. Η ενσωμάτωση των εμπειριών τους είναι αυτή που επιτρέπει στα παιδιά να αναπτυχθούν συναισθηματικά και γνωστικά..».
1http://www.cdc.gov/ncbddd/autism/data.html
2 Danon-Boileau L, (2006) Children without Language, form Dysphasia to Autism. Oxford University Press
3 Trevarthen, C. (2005) First things first: infants make good use of the sympathetic rhythm of imitation, without reason or language. Journal of Child Psychotherapist, Vol 31, no 1 April , pp 91-113
4 Reichow, B. (2012). Overview of Meta-Analyses on Early Intensive Behavioral Intervention for Young Children with Autism Spectrum Disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 42, 512–520.
5 Koegel, L. K., & LaZebnik, C. (2004). Overcoming autism. New York: Viking-Penguin.
6 Lovaas, O. I. (1987). Behavioral treatment and normal educational and intellectual functioning in young autistic children. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 55, 3-9.
7 Dawson G, Jones EJ, Merkle K, et al. (2012)Early behavioral intervention is associated with normalized brain activity in young children with autism. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 51(11):1150-9