Συναισθηματικός Δεσμός & Βρέφος
Ο ψυχαναλυτής John Bowlby ήταν ο πρώτος που αναφέρθηκε στον όρο «attachment» (δεσμός, πρόσδεση, προσκόλληση) και τον περιέργαψε ως «συναισθηματική επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων». «Συναισθηματικός Δεσμός/Δεσμός Προσκόλλησης» για τον Bowlby είναι το συναισθηματικό δέσιμο ανάμεσα σε ένα βρέφος και μια ή δύο βασικές μορφές στη ζωή του, που του παρέχουν την πρωταρχική φροντίδα. Όταν οι γονείς είναι εναρμονισμένοι με τις ανάγκες του παιδιού και ανταποκρίνονται άμεσα σε αυτές τότε δημιουργείται ένας ασφαλής συναισθηματικός δεσμός. Για παράδειγμα, ένα παιδί που είναι προσκολλημένο με ασφάλεια στην μητέρα του, μπορεί να δημιουργήσει με μεγαλύτερη ευκολία δεσμούς στη ζωή του και μπορεί να ρυθμίσει καλύτερα τα συναισθήματα του.
Η επικοινωνία είναι το κλειδί για τη δημιουργία ενός ασφαλή δεσμού. Όταν μοιράζεται κανείς και κατανοεί τις συναισθηματικές πληρoφορίες τότε αισθάνεται βαθύτερα συνδεδεμένος. Η επικοινωνία ξεκινάει ακόμα και κατα την εγκυμοσύνη, όπου οι γονείς ξεκινάνε να επικοινωνούν και να δένονται με το έμβρυο. Το έμβρυο μπορεί και αντιδράει στα βιοχημικά και συναισθηματικά μηνύματα που δέχεται από το περιβάλλον του και το πώς αισθάνεται μια μαμά κατά την εγκυμοσύνη μεταβιβάζεται στο μωρό της. Τα βρέφη γεννιούνται έτοιμα να δημιουργήσουν δεσμούς και ένας ασφαλής δεσμός μεταξύ γονέα και βρέφους αρχίζει να χτίζεται όταν ο γονέας ανταποκρίνεται στις υποδείξεις του βρέφους όπως:
Βλεμματική Επαφή- Η βλεμματική επαφή μεταξύ ενός βρέφους και του γονέα είναι μια πρωταρχική μορφή επικοινωνίας. Το βρέφος κοιτάει στα μάτια της μαμάς και αποδέχεται ισχυρά μηνύματα σχετικά με τα συναισθήματα της που επηρεάζουν το αίσθημα ασφάλειας που αισθάνεται ένα μωρό. Τα συναισθήματα φαίνονται στο πρόσωπο και η βλεμματική επαφή αποτελεί τη βασική πηγή πληροφοριών για τα αισθήματα των άλλων. Ένα νήπιο αργότερα χρησιμοποιεί τις εκφράσεις του προσώπου του γονέα για να καθοδηγήσει τη συμπεριφορά του. « Μπορώ να εξερευνήσω αυτό το μέρος; Είμαι ασφαλής με αυτόν τον ξένο άνθρωπο;» Aυτή η διαδικασία ονομάζεται “social referencing”, όταν δηλαδή το παιδί επικοινωνεί βλεμματικά με τους γονείς και «διαβάζει» τις εκφράσεις τους.
Χαμόγελο- Από τους πρώτους μήνες της ζωής τους τα βρέφη χαμογελούν όταν αντικρύζουν τους γονείς τους ή τα πρόσωπα εκείνα που τους παρέχουν την πρωταρχική φροντίδα. Το χαμόγελο ενός μωρού ελκύει την προσοχή του γονέα και ενθαρρύνει την αλληλεπίδραση τους. Είναι σαν να λέει το μωρό «Είμαι χαρούμενος/η που σε βλέπω». Το χαμόγελο που ανταποδίδει τότε ο γονέας προκαλεί αίσθημα ασφάλειας και σιγουριάς στο παιδί. «Κι εγώ είμαι χαρούμενος/η που σε βλέπω και αισθάνομαι μεγάλη χαρά όταν είμαι κοντά σου». Οι θετικές ματιές και τα χαμόγελα συμβάλουν στην καλύτερη ανάπτυξη του εγκεφάλου ενός βρέφους και οδηγούν σε αισθήματα απόλαυσης. Όταν το μωρό βλέπει το χαμόγελο στο πρόσωπο της μαμάς ή του μπαμπά πυροδοτείται μια βιοχημική αντίδραση, νευροδιαβιβαστές απελευθερώνονται στον εγκέφαλο και στο σώμα, κι έτσι αναπτύσσεται ο εγκέφαλος και παράγονται αισθήματα χαλάρωσης και χαράς (Schore, 1994).
Άγγιγμα- Το τρυφερό άγγιγμα επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστημα ενός μωρού και έρευνες δείχνουν οτι όσο πιο απαλό και τρυφερό είναι τόσο περισσότερα αντισώματα δημιουργούνται. Οι ευαίσθητοι και τρυφεροί γονείς είναι συγχρονισμένοι με τις ανάγκες του παιδιού τους και γνωρίζουν την ποιότητα του χαδιού που προτιμάει το μωρό τους ανάλογα με τις αισθητηριακές τους προτιμήσεις. Το άγγιγμα βοηθάει τα παιδιά να νιώσουν ηρεμία, ασφάλεια και αγάπη.
Αγκαλιά- Όταν ένας γονιός κρατάει στην αγκαλιά του το παιδί του, του δημιουργεί ένα ασφαλές και ζεστό περιβάλλον όπου το παιδί μπορεί να χαλαρώσει και να νιώσει υποστήριξη. Τα νευρικά συστήματα του γονέα και του βρέφους επικοινωνούν μεταξύ τους. Ο καρδιακός παλμός του μωρού συγχρονίζεται με αυτόν του γονέα. Οι μητέρες που επιδεικνύουν τρυφερότητα όταν κρατούν τα μωρά τους αγκαλιά κατά τους πρώτους 3 μήνες της ζωής τους τείνουν να δημιουργούν ασφαλέστερους συναισθηματικούς δεσμούς με τα παιδιά τους αργότερα.
Κλάμα- Ένα μωρό επικοινωνεί τις ανάγκες του μέσα από το κλάμα. «Πεινάω, αισθάνομαι μοναξιά, πονάω, φοβάμαι..». Το κλάμα ακόμη απελευθερώνει ορμόνες του στρες και μειώνει την ένταση. Οι γονείς που ανατποκρίνονται με τρυφερότητα και σταθερότητα στο κλάμα του μωρού τους μαθαίνουν στα παιδιά τους οτι μπορούν να στηριχτούν πάνω τους. Κάπως έτσι χτίζεται η εμπιστοσύνη και το ασφαλές συναισθηματικό δέσιμο.
Θρέψη- Η ικανοποίηση των βασικών αναγκών ενός μωρού περιλαμβάνει τη θρέψη και τη φροντίδα του. Το μωρό συνδέει τη θρέψη με ένα τρυφερό άγγιγμα, με τη βλεμματική επαφή, το χαμόγελο και την ομιλία. Η εγγύτητα που αισθάνεται το παιδί εκείνη την ώρα ενισχύει την αγάπη,την εμπιστοσύνη και τον ασφαλή συναισθηματικό δεσμό.
Κίνηση- Κάθε φορά που μια έγκυος γυναίκα κινείται, κινείται κατ’ επέκταση και το έμβρυο μέσα της. Μετά τη γέννα, δραστηριότητες όπως πχ. το κούνημα του μωρού μπρος πίσω είναι σημαντικές για την ανάπτυξη του και είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος να το καθησυχάσεις.
Είναι σημαντικό για έναν γονέα να στέλνει θετικά μηνύματα στο παιδί του μέσα από τα μάτια, το χαμόγελο, το άγγιγμα και τη γλώσσα του σώματος. Είναι εξίσου σημαντικό να μεταδίδει ο γονιός στο παιδί οτι κατανοεί τις ανάγκες του και να τις ικανοποιεί με τρυφερότητα και σταθερότητα.
Βιβλιογραφία:
Orlans, M. & Levy, T. (2006). Healing parents: helping wounded children learn to trust & love. Child welfare league of America, INC.
